Het is precies 5 jaar geleden dat de megafraude van de Amerikaan Bernard Madoff aan het licht kwam. Dat faillissement vormde de start van de grootste economische crisis sinds de jaren ‘30.

We weten het nog goed, in december 2008 ging een schok door de financiële wereld toen duidelijk werd met hoeveel gemak Madoff — een zeer gerespecteerde naam op Wall Street — de grootste fraude uit de geschiedenis ten uitvoer kon brengen. Madoff heeft een slordige $17 miljard van beleggers in rook doen opgaan.

Je zou verwachten dat we inmiddels ouder en wijzer zijn geworden. Echter, nu 5 jaar na de kredietcrisis lijkt het maatschappelijk vertrouwen in de bankensector lager dan ooit. De financiële sector ligt volledig in puin. 2013 zal daarom met alle schandalen en miljardenboetes voor de banken als het zwaarste jaar sinds de val van Lehman Brothers in 2008 de geschiedenis boeken ingaan.

Uit onderzoek van het Center of Risk Management van de Universiteit van Lausanne blijkt dat in geval van een nieuwe crisis alleen in Europa al bijna €1.000 miljard aan extra kapitaal nodig zal zijn om de grootste banken overeind te houden. Banken zijn namelijk nog steeds veel te groot en hebben nog steeds een tekort aan eigen kapitaal om in geval van nieuwe verliezen de gevolgen zelf op te kunnen vangen. Miljarden aan gemeenschapsgeld zullen dan wederom worden ingezet zonder inspraak van het volk.

In Cyprus, Spanje en Ierland weten ze helaas inmiddels wel wat het betekent als het overheidsbudget ontoereikend is om dergelijke reddingen te realiseren….We zouden bijna wel kunnen stellen dat banken te belangrijk zijn om alleen aan bankiers over te laten. Immers, uit het welbekende Libor-schandaal blijkt wel dat vele banken zich nog steeds liever rijk rekenen met ons spaargeld door het in de ‘bankencasino’s’ grootschalig te vergokken.

Libor staat voor ‘London Interbank Offered Rate’ en bepaalt dus tegen welke rente banken elkaar geld willen lenen. Tevens is dit de basisrente voor een breed scala aan financiële producten zoals futures, opties en credit default swaps.

De rente wordt elke ochtend berekend op basis van een opgave van 16 internationale banken die aangeven welke rente zij moeten betalen om geld te lenen. De vier hoogste en laagste percentages vallen hierbij automatisch af en op basis van de acht overgebleven percentages wordt de Libor-rente van die dag bepaald. De banken zelf gebruiken dit percentage weer voor de rentebepaling van hypotheken, leningen, spaarrekeningen en andere financiële producten.

Libor is sinds het ontstaan in de jaren ‘80 uitgegroeid tot een van de belangrijkste rentetarieven in de financiële wereld. Dagelijks wordt voor tientallen miljarden euro’s door bedrijven en financiële instellingen geleend en uitgeleend op basis van het tarief. Daarnaast is het een van de belangrijkste graadmeters voor de dagrentes die de ECB, Fed en andere centrale banken hanteren. Banken lenen aan elkaar om elkaars tekorten en overschotten aan te vullen die ontstaan doordat op bepaalde dagen meer of minder geleend en gespaard is dan verwacht. Een enigszins overbodige conclusie hierbij is dus dat banken met een overschot aan cash geld verdienen terwijl banken met een tekort deze snel hierdoor kunnen wegwerken.

Sinds 2005 zou er bij de aangesloten banken sprake zijn geweest van misleiding bij de dagelijkse vaststelling. Aan het begin werden ze bewust hoog gehouden om zo extra winst te genereren. Ten tijde van de financiële crisis werden percentages juist weer bewust lager gehouden om het dalende vertrouwen in de bankensector te verdoezelen.

Wanneer de rente te hoog wordt vastgesteld lopen mensen met een hypotheek met variabele rente schade op, terwijl spaarders juist weer een voordeel hebben en vice versa.

Inmiddels zijn een groot aantal banken beboet waarbij de Rabo na de Zwitserse UBS de hoogste boete van €774 miljoen kreeg. Hoe het ook verder zal lopen, we kunnen hierbij wel stellen dat we nog niet veel geleerd hebben van het Madoff-schandaal. Dat blijkt alleen al uit het feit dat vertrekkend Rabo-bestuurslid Sipko Schat een ontslagvergoeding van €5,4 miljoen meekrijgt…Het kan niet veel gekker worden dan dat zou je denken…

‘Dat kunstje van de ‘Liborgate’ kunnen wij ook wel op de edelmetaalmarkt toepassen’, moeten een aantal banken gedacht hebben. Want een manipulatie meer of minder maakt ook niets meer uit, zo lijkt het tegenwoordig. Immers zijn in het verleden diverse grootbanken (zonder resultaat) onderzocht door de Amerikaanse securities Exchange Commission op verdenking van het manipuleren van de goud- en zilverprijzen.

Toch is het deze keer de Britse Financial Conduct Authority (FCA) die is begonnen aan een grootschalig onderzoek naar vermeende koersmanipulatie tijdens de Gold Fixing. Iedere handelsdag leggen namelijk in London 5 banken in een telefoonconferentie de goudprijs tweemaal daags vast. Tot de 5 banken behoren Barclays, Deutsche Bank, Bank of Nova Scotia, HSBC Holdings en Société Générale.

De banken kijken tijdens de fixing naar de wereldwijde spotprijs welke ze vervolgens afzetten tegen de koop- en verkoopbehoefte van de betrokken banken. Dit resulteert er dus in dat als er meer behoefte aan verkoop is het prijsvoorstel verhoogd wordt, en als er meer spelers willen kopen dan wordt het prijsvoorstel verlaagd. In overeenstemming met elkaar wordt de prijs gefixeerd en gepubliceerd. De fixing vormt de basis voor de prijzen die mijnbouwers, juweliers en banken wereldwijd gebruiken om grote transacties te doen.

Omdat het de betrokken banken niet verboden is om tijdens de fixing te handelen, kun je stellen dat tijdens deze momenten (2 keer per dag minimaal 15 minuten per keer) de betrokken banken kunnen handelen met voorkennis. Natuurlijk levert dit een groot voordeel op voor de banken wat als gevolg tevens een grote impact heeft op de verdere verloop van de koersen gedurende die dag.

Gezien de fixing al sinds 1919 bestaat en tot de dag van vandaag volledig legaal is verwachten we niet dat er veel uit het onderzoek van de Britse FCA zal komen.

Daarnaast lijkt het ons ook tijd dat de marktmanipulaties op grotere schaal worden aangepakt. De crisis heeft ons inmiddels wel geleerd dat wat goed is voor het bankwezen niet noodzakelijk goed is voor de samenleving. Het huidige bankmodel blijft nog steeds gericht op winstmaximalisatie en niet op het vervullen van maatschappelijke behoeftes.

Het bestaande bankmodel moet dus ten gronde worden aangepakt. Steeds meer economen pleiten voor het opsplitsen van banken. Banken die speculeren zouden dan niet langer mogen werken met spaargelden. Zij moeten gefinancierd worden door beleggers en investeerders. Anderzijds zouden banken die met spaargeld werken zich moeten toeleggen op het verstrekken van basisbankdiensten en zich volledig distantiëren van speculaties. Daar komt bij dat gesplitste banken ook kleiner zijn en dus minder duur zijn om te redden.

Om een echte verandering teweeg te brengen zal er natuurlijk nog meer nodig zijn. Immers zullen banken bij een splitsing op zoek gaan naar andere manieren om hun beoogde winstmaximalisatie te realiseren. Het is overduidelijk dat ons bankwezen een andere maatschappelijke rol moet vervullen. Wij blijven er dan ook bij dat we hoe dan ook aan de vooravond van grote veranderingen staan en dat de kans groot is dat ons banksysteem er volledig anders uit komt te zien, waarbij fysiek goud niet langer een ondergeschikte rol zal spelen.