Aandelenmarkt onderuit, correctie of crash?
9 februari 2018
Afgelopen maandag verloor de Dow Jones index voor het eerst in haar geschiedenis meer dan duizend punten op een dag, een daling van omgerekend 4,6%. Deze correctie volgde op een prijsdaling die de vrijdag daarvoor al in gang was gezet, maar weinig beleggers hadden voorzien dat de index zo hard onderuit zou gaan. Dinsdag en woensdag leken de aandelenkoersen weer wat te herstellen, maar donderdag gingen de belangrijkste indices in de Verenigde Staten opnieuw flink naar beneden.
De correctie van deze week lijkt dramatisch, maar we moeten niet vergeten dat deze volgt op een uitzonderlijke stijging in januari. Op het moment van schrijven staat de Dow Jones rond de 24.000 punten, hetzelfde niveau waar we eind november vorig jaar op stonden. De breed gedragen S&P 500 index sloot donderdag net onder de 2.600 punten en ook dat is vergelijkbaar met het niveau van iets meer dan twee maanden geleden.
Van een grote paniek is dus geen sprake, maar de grote vraag is hoe het nu verder gaat. Was dit slechts een kleine correctie in een opwaartse trend? Of gaan de aandelenkoersen dit jaar nog verder omlaag? Ik heb net als u geen glazen bol en ik kan ook geen beleggingsadvies geven, maar als ik naar verschillende indicatoren kijk lijkt de tweede optie mij op dit moment het meest waarschijnlijk. Ik zal een aantal zaken aanstippen waarom ik dat denk.
Dividendrendement versus obligatierente
Sinds het uitbreken van de financiële crisis en het ingrijpen door centrale banken is de rente op staatsobligaties flink gedaald, met als dieptepunt de negatieve rente waar in 2016 zoveel over te doen was. In het kielzog van de staatsobligaties daalde ook de rente op bedrijfsobligaties, zeker toen ook centrale banken dit soort schuldpapier gingen kopen.
Voor de belegger was de staatsobligatie de afgelopen jaren de veilige keuze, maar wel één die bijna geen rendement opleverde. Was je bereid meer risico te nemen, dan waren de aandelen een voor de hand liggende keuze. Niet alleen omdat aandelen meer dan obligaties kunnen profiteren van een herstellende economie, maar ook omdat het gemiddelde dividendrendement hoger was dan het rendement op obligaties. Aandelen waren gewoon interessanter voor de meeste beleggers. Totdat de rente weer begon te stijgen en het rendement op Amerikaanse 'Treasuries' met een looptijd van twee jaar weer hoger werd dan het gemiddelde dividend van alle aandelen in de S&P 500.
Voor het eerst sinds het uitbreken van de financiële crisis in 2008 zijn obligaties weer een aantrekkelijk alternatief geworden, waarmee de keuze voor aandelen opeens niet meer zo vanzelfsprekend is. Voeg daar extra renteverhogingen door verschillende centrale banken aan toe en je hebt een recept wat zeer ongunstig zal uitpakken voor de aandelenmarkt.
Rendement staatsobligaties weer hoger dan dividendrendement (Bron: Bloomberg)
Maar de economie groeit toch weer?
Een groeiende economie kan gunstig uitpakken voor aandelen, omdat de onderliggende bedrijven dan meer producten kunnen verkopen en de winstmarges mogelijk kunnen verhogen. Maar tegelijkertijd gaat economische groei ook gepaard met negatieve effecten, zoals stijgende lonen en een oplopende inflatie. Het is dus maar net de vraag welk van deze effecten de overhand zullen hebben.
Tot op heden hebben de aandelenkoersen vooral gereageerd op de positieve effecten van de economische groei, maar er komt een tijd dat bedrijven niet meer aan de hoge verwachtingen van beleggers kunnen voldoen en de inflatie en de stijgende lonen op de resultaten beginnen te drukken.
Aandelen overgewaardeerd
Voordat de aandelenmarkten zo hard onderuit gingen waren er al verschillende signalen dat aandelen in 'overgewaardeerd' gebied zaten. Zo was de koers/winst verhouding van bedrijven in de S&P 500 index opgelopen tot een niveau dat we sinds de dotcom bubbel niet meer hebben gezien. Andere signalen zijn de sterke groei van het aantal beleggingsrekeningen in het afgelopen jaar en de hoeveelheid reclames over beleggen. Ook dat zijn traditioneel indicatoren dat de top van de markt nadert.
Koers/winst verhouding bedrijven naar hoogste niveau sinds dotcom bubbel (Bron: Multipl)
Renteverhoging centrale banken
Na jaren van monetaire stimulering moeten centrale banken wel op de rem gaan staan, om te voorkomen dat de sterke economische groei uitmondt in een oncontroleerbaar hoge inflatie. De Federal Reserve is al van plan om de rente dit jaar verder te verhogen en ook Mark Carney van de Bank of England liet deze week doorschemeren dat de rente bij een sterke economische groei niet kan achterblijven.
Het vooruitzicht van een stijgende rente is normaal gesproken ongunstig voor aandelen, omdat het rendement op obligaties aantrekkelijker wordt. Hoe edelmetalen onder deze omstandigheden zullen presteren is lastig te zeggen. Historisch gezien was een stijgende rente altijd ongunstig voor goud, maar de laatste drie renteverhogingen van de Federal Reserve waren keer op keer het startpunt van een nieuwe rally. Kan het edelmetaal haar rol van veilige haven ook in een omgeving van stijgende rentes waarmaken?
