Ik betoogde die hele tijd dat het allemaal wishful thinking is. Nog eens dit jaar rente verhogen, dat zie ik wel gebeuren. Maar drie keer in 2019? No way! Twee keer hooguit, was mijn inschatting. En die geplande renteverhoging in 2020…laat ik het zo zeggen: ik zie nog eerder de Fed een open dag houden op Fort Knox waarbij bezoekers goudstaven die er naar verluidt liggen, niet alleen mogen zien maar ook aanraken. Nee, ik zag eerder een renteverláging in dat jaar dan een verhoging.

Maar er was nog een andere reden waarom ik dacht dat Powell het bij stoere woorden zou laten. Als de aandelenkoersen in de VS zouden zakken, dan moest ik nog zien dat de Fed-baas zich daar niets van zou aantrekken. Tijdens de persconferentie na afloop van de vergadering op 26 september, zei Powell dat de Fed de uitgezette rentekoers zou wijzigen bij "een significante en langdurige correctie op de financiële marken". Hij voegde eraan toe dat "één van de belangrijkste lessen van de financiële crisis is dat de stabiliteit van het financiële systeem belangrijk is."

Vertaald uit het centraal bankiers, betekende het bovenstaande dat als de Fed ook maar zou beginnen te vrezen voor financiële instabiliteit, de bank zou ingrijpen. Financiële stabiliteit zou gevaar lopen als de aandelenkoersen significant zouden dalen. Ingrijpen door een centrale bank betekent minder renteverhogingen of renteverlagingen.

Toen hij de voorzitter van de bank werd eerder dit jaar, zei Powell meermaals dat hij, in tegenstelling tot zijn voorgangers, niet van plan was aandelenkoersen te hulp te schieten wanneer de koersen dalen. Allemaal leuk en aardig, maar dat was makkelijk te zeggen in een omgeving waarin die koersen dag in dag uit een nieuw all time record vestigden. De echte test moest komen.

Woensdagavond Nederlandse tijd stond Powell op de planken van het Economics Club van New York. In zijn toespraak zei hij onder meer dat de officiële Fed-rente "net onder" het neutrale niveau stond. Huh! In slechts een paar weken tijd veranderde de Fed-rente, die zowel in oktober als woensdagavond op 2,25 procent stond, van "ver weg van het neutrale niveau" naar "net onder het neutrale niveau." Dat is een U-turn die ik in de afgelopen 20 jaar waarin ik me met centrale banken bezig houd, nooit heb gezien. Wat zit erachter, waarom sloeg de Fed zo scherp en onverwacht naar links om met piepende banden te draaien op de weg?

Enkele dagen na Powells opmerking dat de Fed-rente ver weg van het neutrale niveau lag, begonnen de aandelenkoersen onder meer in de VS te dalen. En die bleven dalen, met als gevolg dat we te maken hebben met een daling die we rustig kunnen omschrijven als 'significant'. Dat was het eerste wat Powell slapeloze nachten opleverde.

Waar hij dat kon counteren met een slaapmiddel, was er geen middel opgewassen tegen wat zou volgen.

Eerder deze week publiceerde de Fed zijn allereerste Financial Stability Report. Daarin valt onder meer te lezen dat bij een sterke daling van de aandelenkoersen, bedrijven in problemen kunnen komen. Met alle gevolgen van dien voor de mooie vooruitzichten voor de Amerikaanse economie in 2019.

Wat een sterke en langdurige daling van de aandelenkoersen kan veroorzaken? Volgens het Financial Stability Report de plannen voor verdere renteverhogingen van de bank zelf! 'Zelfs als de geplande renteverhogingen verwacht worden en dus geen verrassing worden voor het publiek, kunnen de koersen zich plotseling aanpassen aan hogere rentes, iets wat de volatiliteit op de Amerikaanse en internationale markten zou vergroten en tot spanningen bij bedrijven kan leiden'. Vrij vertaald: je kunt als centrale bankier praten als Brugman, dat is nog geen garantie dat de verandering die je aankondigt, soepel en zonder schokken op de markten verwerkt zal worden.  

Het was die daling van de aandelenkoersen en het gevaar dat dat zou kunnen leiden tot financiële instabiliteit wat Powell en de Fed dwong de koers bij te stellen. Als Powell zegt dat de Fed-rente van 2,25 procent "net onder het neutrale niveau" ligt, dan zegt hij in feite dat er na de verhoging in december, nog hooguit twee te verwachten zijn in 2019.

Waar we mee te maken hebben, is dus een omgeving van hoge economische groei, inflatie die nu al eigenlijk iets te hoog is en wellicht verder kan stijgen maar waar de Fed de rente nog een paar keer zal kunnen verhogen en that’s it. In het kielzog daarvan is het de vraag of de Europese Centrale Bank (ECB) de officiële rente aan onze kant van de oceaan überhaupt zal kunnen opkrikken of dat meer dan één keer zal kunnen doen.

Onze economieën stoelen op schulden en dat economisch model komt in gevaar als de rentes, na een periode van verlagingen, verhoogd worden naar het niveau waar de verlagingen zijn begonnen. Anders gezegd: dat economisch model werkt alleen maar als de rentes structureel lager blijven. Inmiddels zijn we in de situatie gekomen dat die niet alleen structureel lager zijn dan de voorgaande pieken, ze zijn ook in absolute termen te laag. Geschiedenis leert ons dat dat óf tot stijgende inflatie leidt óf tot enorme zeepbellen. Geschiedenis leert ons ook aan zeepbellen vroeg of laat barsten. Geschiedenis leert ons ook dat dat barsten gepaard gaat met turbulentie en economische pijn. Geschiedenis leert ons dat inflatie uiteindelijk toch wel optreedt. En tot slot leert de geschiedenis ons dat edelmetalenprijzen in zo’n omgeving prima gedijen. Nee, ik kijk niet verbaasd als 2019 een goud edelmetalenjaar wordt. En dat 2018 bij nader inzien wordt gezien als het jaar waarin je edelmetalen tegen wel zeer aantrekkelijke prijzen kon aanschaffen.