Het beleid dat de centrale banken tegenwoordig voeren, zien velen als dé manier de crisis te verslaan. De geschiedenis leert ons dat we die beweringen met een behoorlijke korrel zout moeten nemen.

Het jaar 1206 is niet alleen het jaar waarin suiker voor het eerst wordt genoemd in Europa. In hetzelfde jaar begon ook de legendarische Dzjengis Khan zijn rijk uit te breiden. Vanuit het huidige Mongolië trok hij China en Centraal-Azië in om uiteindelijk door te stoten tot Centraal-Europa in het westen, de Perzische/Arabische Golf in het zuiden, de Japanse Zee in het oosten en diep in Siberië in het noorden. Het Mongoolse Rijk was op het hoogtepunt twee keer zo groot als het Romeinse Rijk.

Om dat enorme gebied te besturen, verdeelde Dzjengis Kahn zijn rijk in wat je deelstaten zou noemen. Eén ervan was Ilkhanate, dat zich uitstrekte over wat tegenwoordig Iran, Irak, Syrië, Turkije en Afghanistan zijn.

In 1291 krijgt Ilkhanate een nieuwe baas, Rinchindorji Gaikathu. Gaikathu stond bekend als een bestuurder met een enorm gat in de hand: hij hield van het goede leven zeg maar. Dat goede leven van hem zorgde ervoor dat binnen drie jaar de schatkist van Ilkhanate leeg was.

Gaikathu zou toen hebben gedaan wat elke heerser voor en na hem deed: belastingen verhogen. Helaas voor hem was dat niet mogelijk omdat door een virus het vee bij bosjes dood ging. Niet dat hij zich om het lot van zijn onderdanen bekommerde, maar dat betekende wel dat er niets viel te halen bij mensen. Gaikathu had echter tussen zijn adviseurs ook iemand die op de hoogte was van wat toen nog recente geschiedenis was.

Die adviseur vertelde hem erover dat de Chinese heersers niet zo lang geleden boomschors hadden gebruikt als geld. De schors werd bedrukt en het papiergeld was geboren, met als hét grote voordeel dat je een bijna ongelimiteerde voorraad geld had (immers, de enige limiet is het aantal bomen). Dat Chinese experiment was overigens wat Marco Polo op zijn reis naar China ook meegemaakt heeft en waar hij later over vertelde.

Gaikathu’s probleem was opgelost! Hij maakte er meteen werk van. Iedereen die goud- en zilvermunten maakte, werd verplicht ermee te stoppen. Iedereen moest zijn goud en zilver inleveren bij de overheid en kreeg in ruil de nieuwe bankbiljetten gemaakt van boomschors in handen. De straf op het niet inleveren van het goud en zilver was de doodstraf. Het gebruik van bankbiljetten werd verplicht. De straf op het weigeren om bankbiljetten te gebruiken, het obstrueren van de uitgifte ervan of zelfs het vernietigen ervan was nog erger dan de doodstraf. Diegene die zich schuldig maakte aan de genoemde zaken kreeg namelijk de doodstraf maar hetzelfde lot stond zijn hele familie te wachten!

Het gevolg was een vrij snelle totale ineenstorting van de economie van Ilkhanate. Veel winkeliers sloten hun winkels, veel inwoners besloten Ilkhanate te verlaten en de zwarte markt, de enige plek waar je kon handelen zónder die bankbiljetten te moeten gebruiken, groeide als kool. De prijzen van alles, uitgedrukt in de verplicht te gebruiken bankbiljetten, spoten omhoog. Het is ironisch dat Gaikathu de bankbiljetten juist lanceerde met de belofte om zo de armoede uit te bannen en de prijzen te verlagen.

Gaikathus poging om met veel ongedekt geld drukken voor meer welvaart te zorgen was niet de eerste in de historie. Zoals gezegd probeerde China ook al wat we tegenwoordig quantitative easing noemen, net als het Romeinse Rijk, Frankrijk na de revolutie en Duitsland tijdens de Weimar republiek. In de moderne tijden is dat onbeperkt geld drukken zelfs bijna als een wapen ingezet!

De les van als deze voorvallen is dat een geldstelsel gebaseerd op vertrouwen in de uitgevende overheid niet houdbaar is omdat politici nooit in staat zijn de verleiding teveel geld te drukken te weerstaan. Daarom is het beter overheden die mogelijkheid niet te geven in de eerste plaats. Wat dat betreft zijn adviseurs zoals die van de derde kalief in de Arabische wereld goud waard. Rond het jaar 640 kwam die kalief namelijk op het idee om geld te maken van de kamelenhuid (zodat hij er veel van kon maken). Zijn adviseurs brachten hem echter op andere gedachten met als argument dat als hij zijn plan zou doorzetten er vrij snel geen kamelen meer over zouden zijn. Ongedekt geld drukken op grote schaal leidt niet alleen niet tot het gehoopte resultaat maar berokkent enorme schade en ontwricht de hele samenleving.

Onbeperkt geld drukken, bankbiljettengebruik verplicht stellen, verplicht inleveren van goud (op 5 april 1933 bijvoorbeeld vaardigde de Amerikaanse President Franklin Roosevelt zijn Presidentiële order nummer 6102 waarmee hij het bezit van goud verbood en in feite criminaliseerde), allerlei vormen van financiële repressie bij wet instellen dan wel overwegen en dat alles aan de man brengen als dé (enige) manier om de crisis te verslaan en zo voor meer welvaart te zorgen …dat klinkt natuurlijk heel bekend. Het is namelijk het officiële beleid van de overheden en de centrale banken in het Westen van de afgelopen jaren.

Om de haverklap roept men dat de enige manier om uit de huidige crisis te komen én zelfs een herhaling ervan in de toekomst te voorkomen, onbeperkt geld drukken is. Onder meer de Europese Centrale Bank (ECB) is daar volop mee bezig. Wat ooit als een metafoor is begonnen, namelijk geld uit de helikopters strooien, lijkt inmiddels een serieus plan te zijn als ik de vele bepleiters van het Gaikathu-beleid mag geloven.

Als ik zie hoe het beleid van de ECB opgehemeld wordt, dan vraag ik me overigens af: als het dan zo goed beleid is zoals de vele bepleiters ervan stellen, waarom zouden we dat alleen in crisistijden gebruiken, waarom maken we er geen standaardbeleid van? Immers, als het onze welvaart verhoogt, dan is het belachelijk dat welvaartverhogende beleid alleen voor crisistijden te reserveren. Het antwoord waarom dat onbeperkt geld drukken beleid geen standaardbeleid is, is natuurlijk omdat het niet alleen geen goed beleid is, het is zelfs levensgevaarlijk! Ik heb geen enkele reden aan te nemen dat het met het experiment van de ECB anders zal eindigen dan met het experiment van Gaikathu.

O trouwens, als u zich afvraagt hoe het met Gaikathu afgelopen is: hij werd door zijn onderdanen afgezet en terechtgesteld. De adviseur die hem het plan influisterde was door een woedende menigte letterlijk uit elkaar gerukt. Iemand zou de centrale bankiers en velen die onbeperkt gelddrukken voorschijven aan onze zieke economieën het verhaal van Gaikathu moeten voorlezen – in plaats van ze sprookjes te vertellen dat quantitative easing goed en verstandig beleid is.