Anno 2019 is de situatie tot op zekere hoogte vergelijkbaar. De Fed heeft in de afgelopen maanden de verwachtingen over het aantal renteverhogingen dit jaar behoorlijk omlaag gestuurd. Deze keer, in tegenstelling tot tien jaar geleden, deed de ECB dat ook.

Waar zijn we? Waarom zijn we hier? Hoe lang duurt deze situatie? Zal de economische groei verder vertragen of niet? Dat waren de vragen waar het bestuur van de ECB zich gisteren over boog, aldus Mario Draghi, president van de bank. De ECB wil de situatie eerst goed analyseren om daarna te bepalen welke kant wel en welke niet op te gaan. Tot die tijd wijzigt de bank haar beleid en de plannen op dat gebied niet. En voor die aanpak is heel wat te zeggen.

In de eerste plaats omdat de ECB enkele weken geleden gestopt is met het opkopen van obligaties. Het is nu zaak de economie en markten een tijdje te aanschouwen om te zien hoe die op die wijziging reageren en afhankelijk daarvan te kijken of nieuwe maatregelen nodig zijn.

Ten tweede: de tegenvallende macro-economische cijfers van de afgelopen weken kunnen ook een tijdelijk fenomeen blijken te zijn. Had de ECB er meteen op gereageerd, dan was de bank onverantwoord bezig geweest.

Als de ECB paniekvoetbal was gaan spelen, dan had dat de situatie juist kunnen verergeren. Als de ECB meteen reageert en ingrijpt, dan is er misschien écht iets aan de hand, zou de markt kunnen denken, met een knauw in het beleggersvertrouwen, een dip in de consumptie en in de koersen als gevolg.

Het ECB-bestuur gaf wel aan dat de neerwaartse risico’s voor de groei toegenomen zijn. Dat is een verandering ten opzichte van december. Toen stelde de bank namelijk dat de risico’s grofweg in evenwicht waren, maar de neerwaartse risico’s aan het toenemen waren.

Belangrijker is dat de ECB de verwachtingen over de inflatie in de eurozone voor dit en de komende jaren, onveranderd liet. De bank ziet de geldontwaarding op termijn richting 2 procent klimmen.

Er zijn drie redenen waarom het bestuur van de ECB geen aanleiding zag die inflatieverwachtingen aan te passen, ondanks het feit dat ze rekening houdt met een lagere economische groei (wat doorgaans de inflatie met zich mee omlaag trekt).

•             De economische groei houdt aan.

•             De werkloosheid is laag en dalend.

•             De loonstijgingen versnellen.

•             Het monetaire beleid blijft zeer lang zeer ruim.

Het bovenstaande geeft aan dat de komende tijd vooral de cijfers over loonontwikkeling en werkloosheid in de spotlights zullen staan. Als ik naar de publicatieagenda van Eurostat kijk, dan zie ik dat we op 31 januari en 1 maart cijfers over werkloosheid krijgen (voor december respectievelijk januari). Ik vermoed dat bij gestegen werkloosheid de markt gaat verwachten dat een renteverhoging nog later zal komen of zelfs helemaal niet zal komen. Blijkt de werkloosheid verder gedaald te zijn, dan is het te verwachten dat men rekening gaat houden met een renteverhoging dit jaar. Op 31 januari krijgen we ook de eerste schatting voor economische groei in Q4. De verwachtingen zijn al behoorlijk omlaag bijgesteld.

Behalve die cijfers, is het met het oog op de volgende vergadering van het bestuur van de ECB op 7 maart, belangrijk dat ook de nieuwe kwartaalramingen worden gepubliceerd, over groei en inflatie in het euroland in 2019, 2020 en 2021. En last but not least: vóór 1 maart krijgen we ook te horen of de gesprekken tussen de VS en China vruchten afwerpen.

Die ramingen zijn heel belangrijk. Daarmee kunnen de ECB-ers namelijk beter inschatten of het geplande beleid nog optimaal is, of dat een herijking nodig is. Het is dus te vroeg om te concluderen dat een renteverhoging dit jaar helemaal van tafel moet.

De komende weken zijn cruciaal. Als de stroom tegenvallend economisch nieuws aanhoudt, de gesprekken over hun handelsoorlog tussen de VS en China niets opleveren, de werkloosheid in de eurozone oploopt en de loonstijgingen afvlakken, dán zal de kans zeer groot zijn dat de rente niet alleen in 2019 niet omhoog zal gaan, maar ook in 2020 niet.

Zijn er juist aanwijzingen dat de economie opveert, de VS en China hun conflict niet laten escaleren, de werkloosheid in Europa laag blijft of verder daalt én de lonen blijven stijgen, dan zou het me niet verbazen als de ECB de rente deze zomer al verhoogt.

De cijfers over loonstijgingen en werkloosheid zijn van belang omdat Draghi de hoop dat de economische groei op zal veren, daarin legde. Door lage en dalende werkloosheid, stijgen lonen sneller en - belangrijk - stijgen ze sneller dan inflatie, waardoor de koopkracht in de eurozone toeneemt.

Wat ik in maart ook verwacht, is dat de centrale bank de speciale langlopende leningen voor de banken uit de muntunie, de zogeheten (T)LTRO’s, verlengt. Dat loket gaat, zoals de zaken er nu voorstaan, volgend jaar dicht. Het zou mij niet verbazen als de ECB, gezien de algehele economische situatie, het zekere voor het onzekere neemt en dat loket open laat. En ook al verhoogt de bank de rente wel dit jaar, ik verwacht dat de ECB het monetaire beleid maar heel, heel langzaam minder ruim zal maken. De bank is de les van het begin van de laatste crisis niet vergeten.

Of de ECB de rente dit jaar wel of niet verhoogt, zal voor de goudprijs weinig uitmaken. Besluit de bank de rente op 0 procent te houden, dan zal de reden een algehele verslechtering van de economische verwachtingen zijn. Doorgaans gedijt de goudprijs in zo’n omgeving. Verhoogt de ECB de officiële rente alsnog dit jaar, dan acht ik de kans groot dat ook dat een gunstig effect zal hebben op de goudprijs. Waarom, daarover volgende keer. Na, zoals verwacht, opgelopen te zijn naar 1.300 dollar, zou het niet verbazen als de goudprijs dit jaar ook de 1.400 dollar horde neemt.