Die zin vertelt ons hoe ernstig de situatie is geweest enkele weken geleden. Die zin vertelt ons dat wat we op economisch, financieel en maatschappelijk gebied hebben meegemaakt de afgelopen weken, veel en veel erger had kunnen zijn. Die zin vertelt ons hoe opgelucht de Fed is dat de situatie verbeterd is sindsdien. Tot slot vertelt die zin ons wat we kunnen verwachten omtrent het Fed-beleid dit en volgend jaar.

En dat is dat we ervan uit mogen gaan dat het ongekend ruime monetaire beleid van de bank de komende kwartalen niet minder ruim zal worden. Nee, áls dat beleid wijzigt, dan zal het vrijwel zeker nog ruimer worden. Daar gaf Powell meerdere aanwijzingen voor.

Powell zei bijvoorbeeld dat de Fed zeer ruim beleid ‘krachtig, pro-actief en agressief zal blijven voeren net zo lang totdat de bank overtuigd is dat de economie stevig op weg is naar herstel.’ Het woordje ‘stevig’ is een nieuwe toevoeging en kun je opvatten dat de Fed er niet over zal peinzen voet van de gaspedaal af te halen zolang de bank niet 300 procent overtuigd is dat het herstel een feit is. De tijd waarin sterke aanwijzingen dat het goed gaat voldoende was voor beleidswijziging, is voorbij. Het is nu eerst zien, dan een tijdlang wachten, dan nog eens zien en dan pas geloven. Ofwel: het economisch herstel moet duidelijk in de cijfers zichtbaar zijn vooraleer de Fed gaat nadenken over het afschalen van het noodbeleid. En zelfs dan zal de bank dat afschalen met hele kleine stapjes uitvoeren om het risico dat het herstel in gevaar kan komen, uit te sluiten.

Een andere aanwijzing voor de verwachting dat het huidige beleid nog lang de werkelijkheid zal blijven, was er toen Powell zei dat “het best zo kan zijn dat de economie meer steun van ons allen nodig zal hebben als we willen dat het herstel krachtig wordt.” ‘Steun van ons allen’ is cruciaal hier en zegt mij dat de Fed nog heel lang een groot deel van de steunmaatregelen in stand zal houden.

Die ‘steun van ons allen’ betreft ook het Amerikaanse parlement. De Fed-voorzitter gaf aan dat het parlement waarschijnlijk meer zal moeten doen dan wat het al gedaan heeft, om de economie door de coronacrisis heen te helpen en herstel mogelijk te maken. Dat is een veelzeggende opmerking om het volgende.

Als Powell zegt dat het parlement meer zal moeten doen, dan betekent dat simpelweg meer geld uitgeven. De voorzitter weet echter heel goed dat de reeds aangekondigde maatregelen alleen al het begrotingstekort naar ongeziene niveaus gaan opstuwen. Zou de Fed dat tekort niet de facto financieren, dan bestaat er het risico dat de langetermijnrentes behoorlijk zouden stijgen, iets wat de steun vrijwel meteen ongedaan zou maken en het herstel in de weg zou liggen. Ofwel: het opkopen van de Amerikaanse staatsobligaties gaat niet alleen niet stoppen binnen afzienbare tijd maar de kans is groot dat het opgevoerd wordt.

Dat hij gedurende de persconferentie toevoegde dat “dit niet het moment is zich zorgen te maken over het begrotingstekort en de schuld maar het moment is de enorme begrotingskracht van het land te gebruiken” is een duidelijke boodschap voor het Amerikaanse parlement: als jullie meer geld gaan uitgeven, maak je maar geen zorgen over de financiering ervan. Zonder het met zoveel woorden te zeggen, kondigde Powell hier mijns inziens de yield curve control aan, iets wat de Japanse centrale bank al jarenlang doet.

Het opperhoofd van de bank noemde ook dat het van groot belang is te voorkomen dat mensen die door de coronacrisis werkloos zijn geworden, langdurig zonder werk blijven zitten. Te lang van de arbeidsmarkt afwezig zijn, betekent een grotere kans op langdurige werkloosheid. Reken er dus maar op dat de Fed de komende tijd bestaande steunmaatregelen zal verruimen en nieuwe zal aankondigen. Een daarvan kan zomaar zijn dat de Fed aandelen gaat opkopen. Voorzitter Powell gooide die deur zeer zeker niet dicht toen hij er een vraag over kreeg.

Macro-economische cijfers zullen voorlopig, over het lopende kwartaal, de ergste zijn die we ooit gezien hebben, aldus de Fed. De corona crisis zorgt ervoor dat de economie ook op middellange termijn wind tegen zal houden. Dat is ook waarom Powell waarschuwde dat de werkloosheid straks weliswaar weer zal dalen maar dat we er niet van uit moeten gaan dat die naar het pre-corona niveau terug zal zakken.

Dat gezegd hebbende was Powell ook optimistisch over de periode na de zomer. De economie zal gaan herstellen en wanneer dat herstel begint, is de kans groot dat het herstel fors kan zijn omdat de val dat ook is geweest.  

Een dag later kwam het bestuur van de ECB bij elkaar.

Dat besloot de bestaande speciale leningen voor banken, de TLTROs, nog interessanter te maken. De banken kunnen tot zomer 2021 geld lenen bij de ECB tegen minimaal -0,5% rente en, onder bepaalde voorwaarden, zelfs -1,0%. Dat geld moeten ze dan wel gebruiken om leningen te verstrekken aan bedrijven.

Daarnaast introduceerde de bank een nieuw instrument, de Pandemic Emergency Longer-term Refinancing Operations, ofwel de PELTRO. De commerciële banken kunnen aan dat loket leningen afsluiten met een looptijd tot uiterlijk september volgend jaar tegen een rente van -0,25 procent. Dat geld mogen de banken ook gebruiken om hypotheekleningen te verstrekken. Tezamen ontstaat zo ruimte voor een impuls van 3.000 miljard euro, aldus de ECB.

Christine Lagarde, president van de ECB, gaf ook aan dat volgens de berekeningen van de ECB-economen, de economische krimp in de eurozone dit jaar tussen 5 en 12 procent zal uitvallen, een en ander afhankelijk van hoe lang de maatregelen tegen verspreiding van het virus van kracht blijven en of het virus wegebt.

Wellicht het belangrijkste was dat Lagarde op een vraag of de ECB ook junk bonds zal opkopen, zei dat het bestuur het daar niet over heeft gehad op dit moment. In combinatie met haar eerdere belofte dat de bank alle opties open houdt en alles zal doen wat nodig is, betekent dat dat de kans groot is dat de ECB inderdaad junk bonds zal gaan opkopen, zeker in de wetenschap dat de ECB de al veel te lage inflatie voor de bank, verder ziet zakken de komende tijd.

Wat de ECB in feite heeft gedaan, is de rentes verlaagd zonder dat zo te noemen. De rente aan het loket waar banken normaliter lenen, de repo-rente, is tot de zomer van volgend jaar verlaagd naar tussen -0,5% en -1,0%.

Het andere belangrijke element uit de persconferentie was toen Lagarde de vraag kreeg of het ook mogelijk zal worden dat de niet-banken toegang krijgen tot de nieuwe faciliteit, de PELTRO. “Daar hebben we het niet over gehad, maar het is een optie, ik sluit dat niet uit”, aldus Lagarde.

Daarmee heeft de ECB de deur open gezet voor andere instellingen dan niet-banken, denk aan verzekeraars, om ook direct toegang te krijgen tot de ECB-gelden in de nabije toekomst. Ik kan niet overdrijven hoe significant dat is.

Loketten van de centrale banken zijn toegankelijk voor commerciële banken. Als die ook open gaan voor andere partijen, dan zijn de centrale bank een grens over. Niet alleen wordt het terugkeren lastig, er is een precedent geschapen met als gevolg dat directe hulp aan andere partijen dan banken, in de toekomst normaal zal worden. Van daaruit is het een hele kleine stap naar directe financiering van overheidsschulden op grote en structurele schaal.

Zowel bij de ECB als bij de Fed is alles er op gericht om de leidingen van de economie niet te laten opdrogen. Er moet voldoende liquiditeit zijn om te voorkomen dat bedrijven omvallen als gevolg van de corona crisis.

Ik ben ervan overtuigd dat dat voldoende zal zijn. Zolang liquiditeit het probleem is of het grootste risico, kunnen de centrale banken soelaas bieden omdat zij voor onbeperkte liquiditeit kunnen zorgen. Het wordt een heel ander, naar, verhaal als de solvabiliteit het probleem wordt! Daar helpen maatregelen van de centrale banken veel minder. Vandaar dat het van cruciaal belang is dat de genomen maatregelen van de overheden de tweede ronde effecten voorkomen. Als ik kijk naar wat er allemaal aangekondigd is, dan heb ik sterk het gevoel dat solvabiliteitsproblemen voorkomen zullen worden en dus herstel gloort over een niet al te lange tijd. Het zal wel lang duren voordat de schade van de corona crisis volledig goedgemaakt wordt overigens simpelweg omdat die schade enorm is.

Met het oog op de wat langere termijn: het is vrijwel zeker dat de rol van de centrale banken op de markten en in de economie structureel groter zal zijn dan voor de crisis. Met het beroerde historische trackrecord wat de gevolgen van meer centrale banken op inflatie zijn, kunnen we onze borst natmaken.