Europa lijkt steeds meer het kleine broertje van de VS en Japan te worden dat niet meer naar school wil om zich verder te ontwikkelen. In Japan heeft de aandelenbeurs in de afgelopen 6 maanden een stijging van 70% meegemaakt. De bodemloze monetaire en fiscale injecties van Premier Shinzo Abe en de centrale bank hebben de aandelenkoersen opgejaagd. Bedrijfswinsten stegen onder andere doordat de gunstig lage Yen een boost heeft gegeven aan de export. Daarnaast heeft het vertrouwen van de burgers in de Japanse economie ervoor gezorgd dat de consumenten meer gingen uitgeven. Hierdoor kon het land afgelopen week bekend maken dat het bruto binnenlands product met 3,5% op jaar basis is gegroeid (2,3% door consumptie en rest door export en overheidsbestedingen).

De Europese economie is in het eerste kwartaal met 0,9% gekrompen. Waar in Japan de lonen juist oplopen en de Amerikanen meer banen creëren, loopt vooral de koopkracht van Europa terug en stijgt de werkeloosheid inmiddels naar recordhoogten.

Van buitenaf wordt er steeds meer druk op Europees herstel gelegd. Volgens de VS hangt het herstel van de wereldwijde economie af van de eurozone. De sleutel voor verbetering ligt volgens de Amerikanen bij het aanjagen van de ingezakte economie in de eurozone. Zorgen gaan vooral uit naar de recessie en het teruglopen van de binnenlandse consumentenbestedingen. Ze eisen dat de ECB met sterkere maatregelen komt dan de eerdere verlaging van het rentetarief naar 0,5%. Op papier had deze maatregeler voor moeten zorgen dat banken goedkoper konden lenen en dit voordeel vervolgens doorberekenen aan burgers en bedrijven om zo de huizenmarkt en de kredietverlening te stimuleren. In de praktijk laten de Europese banken deze kansen echter onbenut en blijven ze hetzelfde strenge leenbeleid hanteren. Daar komt bij dat de eerdere stimulering van de ECB van EUR 1000 mrd aan bankinjecties alweer voor de helft zijn afgelost. De ECB zal op korte termijn op zoek moeten gaan naar andere maatregelen om Europa uit haar slop te trekken.

Ondertussen lijken dit niet de enige problemen die Mario Draghi kopzorgen geven. In Duitsland is de verkiezingsstrijd inmiddels in volle gang. De discussies of het land uit de Eurozone moet stappen of juist moet blijven, voeren de boventoon. Diverse partijen hebben opdracht gegeven om te onderzoeken welke financiële consequenties een eventuele uittreding zou hebben. Een steeds groter wordende groep Duitsers zijn voorstander van een gefaseerde uitreding waarbij de noordelijke landen een voor een uitstappen. De verkiezingen in Duitsland zullen voor Europa belangrijke gevolgen kunnen hebben. Juist nu, op het punt waar Europa achter blijft op de Japanse en Amerikaanse economieën.

Niet alleen de sterke economische cijfers uit Japan, de dalende inflatie in de VS, het eventuele terugschroeven van QE3 door de Fed zorgden voor dalingen in de goudprijs. De goudprijs daalde gisteren plotseling met $200 tozToz naar $1368toz/Toz nadat bekend werd dat George Soros zijn belang in goudtrackers in het SPDR Gold Trust fonds (grootste goudfonds ter wereld) afgelopen kwartaal opnieuw heeft teruggebracht met 12%.

Het blijft een vreemde contradictie dat de koersen op de papieren markt om het minste of geringste dalen, terwijl de vraag naar fysiek goud juist alleen maar groter wordt. Dat heeft er in geresulteerd dat de premies op fysiek goud gisteren naar nieuwe recordhoogtes zijn gestegen. In Hong Kong wilden fysieke kopers zelfs $5 per toz meer betalen dan kopers in Londen. Dat juist daar de premies omhoog zijn gegaan is niet heel vreemd. De Chinezen gebruiken de daling in de prijs om massaal meer fysiek goud in te slaan. Uit het rapport van de World Gold Council bleek afgelopen week zelfs dat China met de aankoop van 294 ton koploper India met 257 ton in het eerste kwartaal van de troon heeft gestoten. In China steeg de vraag vanuit de juwelenindustrie met 20% en vraag naar investeringsgoud met 22% ten opzichte van vorig jaar. Ook de vraag vanuit de Indiase juwelenindustrie steeg 27% ten opzichte van vorig jaar. De vraag naar investeringsgoud steeg zelfs met een ruime 52%. Omdat de papieren markt vele malen groter is dan de fysieke goudmarkt had deze explosieve groei in vraag tot dusver nog weinig positieve impact op de goudprijs.

Echter lijken niet alleen door de verhoogde premies de eerste scheuren tussen de papieren en fysieke goud markt zichtbaar te worden. Al weken wordt er gespeculeerd op vermeende marktmanipulaties. Hierop is de Amerikaanse toezichthouder CFTC een onderzoek begonnen waarbij een miljoen transacties van de grootste handelaren in goud en zilver onder de loep genomen worden. De hedgefondsen (zoals JPMorgan Chase, Goldman Sachs en Citigroup) zijn afgelopen week al opgeroepen om de betreffende documentatie te verstrekken.

In het kader van het onderzoek maakte het CFTC afgelopen week bekend dat in de dagen voor de grote daling van gisteren, grote hedgefondsen hun eerdere long posities terug gebracht hadden naar 1,400 contracten (ongeveer 140,000 toz) en shortposities verhoogden naar 4,000 contracten (ongeveer 400,000 toz).

CFTC vermoed dat diverse marktpartijen illegaal buiten de beurs om in futures hebben gehandeld. Marktpartijen gebruiken derivatenconstructies waarbij partijen buiten de beurs om een swap overeenkomen om het risico op prijsstijging of daling af te dekking. Dat contract wordt vervolgens omgezet in een future, waarbij de transactie wel weer via een clearinghouse wordt afgewikkeld. De zogenoemde 'Exchanges of futures for swaps' is een constructie die voornamelijk gebruikt wordt wanneer een markt illiquide is. Door het ontbreken van tegenpartijen kan één transactie al tot een grote prijsbeweging leiden. Hierdoor spreken de partijen liever buiten de beurs een prijs af. Het CFTC is aan het onderzoeken of die prijsafspraken gemaakt werden voor swaps (legaal) of dat het toch futures waren die buiten de beurs om verhandeld werden (illegaal). Immers moeten futures via de beurs verhandeld worden om de transparantie en de juiste prijsvorming te kunnen waarborgen. Het CFTC vermoed dat massaal goud en zilver future contracten buiten de beurs om verhandeld zijn waardoor hedgefondsen massaal de prijzen ongelimiteerd konden drukken. Met het strengere toezicht wil het CFTC de steeds groter wordende volatiliteit tegen gaan. Daar komt bij dat niet alleen de fluctuaties in edelmetaalprijzen maar ook de olie- en voedselprijzen voor steeds groter wordende politieke verontwaardiging zorgen. Immers maakt dit het systeemrisico op de financiële markten weer groter terwijl de leiders van de G20 zich juist ten doel hadden gesteld om naar aanleiding van de kredietcrises en de val van Lehman Brothers meer transparantie op de markten te brengen door te verbieden dat futures buiten de beurzen om verhandeld worden.

Tenslotte worden goudmijnbedrijven op dit moment ook zeer laag gewaardeerd. Met een lagere goudprijs zullen ze meer en meer moeite hebben om een gezonde kasstroom te genereren waardoor het mijningsproces meer onder druk zal komen te staan. Dit zal een negatief gevolg uitoefenen op stijgende vraag naar fysiek goud. Op korte termijn hoeven we echter niet de effecten op goudmijnbedrijven af te wachten om de scheuren in het vraag en aanbod van goud en zilver te volgen.