Ergens vorig jaar meldde het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) dat er meer vacatures waren dan werklozen. Dat was groot nieuws. In het programma Goedemorgen Nederland zei ik een dag later dat dat steeds vaker zal voorkomen en uiteindelijk geen nieuws meer zal zijn maar de alledaagse werkelijkheid. 

Steeds meer berichten over arbeidstekorten in verschillende sectoren, geven aan dat iets waar 10-15 jaar geleden over gesproken werd in termen dat het eraan zat te komen, inmiddels gearriveerd is. Ik heb het over de vergrijzing. Een van de kenmerken daarvan is dat de beroepsbevolking begint af te nemen en arbeid dus in toenemende mate schaars wordt. 

Dat zal de economie en de hele maatschappij behoorlijk veranderen. Nu al zijn tekenen te zien van een generatie werkenden die wéét dat hun werkgever hen harder nodig heeft dan zij hem. Dat betekent meer eisen, niet alleen qua loon maar ook qua verdeling werk, denk aan werktijden, werken vanuit huis waar dat kan et cetera. Ja, de coronapandemie met zijn gedwongen uit huis werken, veranderde de arbeidsmarkt voorgoed – is er nog een werkgever waar thuis gewerkt kán worden die volledig terug zal keren naar 5 dagen per week op kantoor voor allen? – maar dat zou het geval zijn geweest ook zonder de pandemie, door de vergrijzing. De coronapandemie heeft een en ander behoorlijk versneld én laten zien dat bedrijven en de economie gewoon door blijven draaien ook als we vanuit huis werken. 

Voor de economie betekent het bovenstaande dat de groei steeds meer zal moeten komen uit de stijging van de productiviteit omdat die andere bron, toename van de beroepsbevolking, een opdrogende bron is. De productiviteit neemt toe als we als land meer investeren in onderwijs en onderzoek en ondernemerschap meer ruimte krijgt. Het is daarom zeer belangrijk dat de overheid (om)scholing faciliteert. 

Thans zijn er ruim 130 vacatures op elke 100 werkzoekenden, meldde het CBS eerder deze week. Dat is de nieuwe werkelijkheid. Niet dat de werkloosheid in de toekomst daardoor zal verdwijnen. Er zal altijd sprake zijn van een mismatch tussen vraag en aanbod, ofwel de werklozen hebben geen ervaring en kunde waar werkgevers om vragen. Maar de werkloosheid zal zeer laag zijn. 

Dat alles gezegd hebbende: er is ook wel iets wat gedaan kan worden in de tussentijd. Er zijn nog steeds veel mensen die niet als werkloos geregistreerd staan maar dat in feite (deels) zijn. Denk aan mensen die geen baan hebben, eentje graag zouden willen maar niet meteen kunnen beginnen. Formeel zijn ze geen werklozen maar feitelijk beschikbaar natuurlijk. Denk ook aan velen die een deeltijdbaan hebben maar full time willen werken. Die groep is omvangrijk genoeg om het arbeidstekort in Nederland grotendeels op te lossen. Maar dan is het wel de zaak dat (meer) werken financieel lonend wordt en bijscholen toegankelijker, iets waar de overheid voor een belangrijk deel een rol in kan spelen. Maar niet te vergeten: dat is een oplossing voor het arbeidstekort op een wat kortere termijn, op middellange termijn moeten alle ballen op het verhogen van de productiviteit. Dat moet economisch plan A zijn. Plan B is er niet.