Beleggen en psychologie zijn nauw met elkaar verbonden. En dat heeft grote gevolgen voor de waarde van uw beleggingsportefeuille en — uiteindelijk — de hoogte van uw maandelijkse pensioeninkomen of de duur van uw geplande wereldreis. Vandaag laat ik zien waarom de 'Stockdale-paradox' relevant is voor beleggers in goud en hoe u de fouten kan vermijden waar deze psychologische tendens toe leidt.

De 'Stockdale-paradox' heeft haar naam te danken aan Jim Collins — auteur van het boek Good to Great — die de term van deze aangeboren neiging van de mens bedacht.

Zijn inspiratie was een sessie met de Amerikaanse oud-generaal James Stockdale, die gevangen was genomen door de Vietnamezen tijdens de beruchte Vietnamoorlog, de oorlog die op een enorm fiasco voor de Verenigde Staten uitliep. Stockdale was één van de weinige gevangenen die deze zware periode overleefde. Na 20 jaar gevangenschap en marteling te hebben overleefd, kwam hij vrij en werd hij één van de best onderscheidde militairen in de geschiedenis van zijn land.

Maar James Stockdale was een van de weinigen. Waarom hebben niet meer gevangenen het overleefd?

Toen Jim Collins aan generaal Stockdale vroeg wat voor soort personen het gevangenschap wel hebben overleefd en wat voor mensen niet, antwoordde hij: "Oh, dat is simpel: degenen die het niet overleefden waren de optimisten".

De optimisten?

"Ja", antwoordde hij, "De optimisten. Zij waren degenen die zeiden, 'met Kerst zijn we vrij'. Vervolgens was het Kerst en gebeurde er niks. Dan zouden ze zeggen, 'we zullen met Pasen vrij zijn'. Pasen kwam en nog steeds gebeurde er niks. En daarna Thanksgiving, en toen weer Kerst. Zij overleden aan een gebroken hart."

Iedereen heeft bij het doen van een belegging een soort onderbuikgevoel. Een gevoel van 'anticipatie', een soort hoop. Immers kopen we een belegging — zonder uitzondering — omdat we verwachten dat de prijs ervan stijgt. Ons menselijk brein stelt zich daarom in op een positief verloop.

De mens is van nature een optimistisch belegger.

Prima, maar wat is nu de valkuil?

De valkuil is de rationele verwachting die we aan ons onderbuikgevoel koppelen.

Bent u een realist als generaal Stockdale, die zichzelf voorhield dat het eindresultaat vroeg of laat zal komen (en voor Stockdale uiteindelijk ook kwam), dat voordat de rest van de markt ziet wat u ziet er tijd, soms meer dan we vooraf wensen, kan verstrijken? Of bent u één van die optimisten, die zichzelf stilletjes influistert, 'het komt wel goed, volgende maand zal de goudprijs veel en veel hoger staan'. Om vervolgens na iedere maand weer te zeggen 'volgende maand zal de goudprijs hoger staan'. Dit is iets wat een aantal maanden vol te houden valt, maar vroeg of laat zullen de teleurstellingen accumuleren en leiden tot (vaak) slechte beleggingskeuzes.

Los van velen die momenteel goud kopen of bijkopen, ook bij GoldRepublic, zijn er het afgelopen jaar ook veel verkopen die gedaan worden door, ik veronderstel, de 'optimisten'. Zij overleden inderdaad aan een gebroken hart, in figuurlijke zin, en na teleurstelling op teleurstelling zien zij niet langer heil in goud. Sommige beleggers noemen hen de 'zwakke handen', en die vallen nu massaal af.

Het lullige is dat we op dat soort momenten een jaar later vaak met grote spijt terugkijken, omdat de markt — precies als we het niet verwachten — van mening verandert. En spijt weegt tonnen, de beleggingsdiscipline en het doorzettingsvermogen van generaal Stockdale wegen slechts grammen.

Zo gaat bijvoorbeeld iedereen momenteel voorbij aan het feit dat de Russische roebel op wonderbaarlijke wijze een herstel heeft ingezet, amper een half jaar nadat de markt overtuigd was dat de roebel verdoemd was en louter de recyclingwaarde van het papier waarop het wordt gedrukt waard zou zijn.

Feit is: nog even en we staan op een koers die gelijk is aan de koers voor de annexatie van de Krim. Heeft u hierover gelezen in de kranten? Waarschijnlijk niet, want dit heeft 'geen nieuwswaarde'.

De optimisten verkochten goud, met gebroken hart, terwijl de realisten proberen de fundamentele feiten in te schatten en maken op basis daarvan de beslissing een belegging aan te houden, ongeacht wat de markt doet.

Legendarisch belegger Benjamin Graham — en tevens voormalig leraar van de multimiljardair Warren Buffet — verzon de metafoor van Mr. Market.

Mr. Market klopt iedere dag op uw deur om een prijs voor goud door te geven. Maar Mr. Market is manisch-depressief. Zo nu en dan ziet hij geen vuiltje aan de lucht en vraagt hij een bizar hoge prijs voor een gram goud, maar soms is hij zo pessimistisch dat hij slechts een habbekrats vraagt.

Als belegger, zo meent Benjamin Graham, moet u zich weinig aantrekken van Mr. Market. Natuurlijk, u kunt profijt trekken uit het grillige humeur van Mr. Market. U kunt uw goud verkopen wanneer Mr. Market exorbitante prijzen voor goud vraagt, en goud kopen wanneer Mr. Market nergens meer heil in ziet en tegen bodemprijzen verkoopt. Maar de negatieve stemming van Mr. Market dient geen reden op zich te moeten zijn om te verkopen.

Iedereen weet dat hij zich weinig moet aantrekken van het rothumeur van de buurman, niet? Waarom is dat met een belegging ineens anders?

Er zijn zeer goede redenen om in goud te beleggen. Sterker nog, ik durf al mijn eieren in een enkel mandje (met gouden rand) te stoppen.

Maar dat doe ik niet als een 'optimist'; niet in de verwachting dat de goudprijs volgende maand, volgend kwartaal of volgend jaar veel en veel hoger staat. Nee, ik koop goud omdat ik vind dat goud een fundamentele waarde vertegenwoordigt, ook al (h)erkent de markt deze waarde nog niet. Vroeg of laat gebeurt dat, en of dat nou één of drie jaar of vijf jaar is maakt voor mij weinig uit.

De enige legitieme reden om te verkopen is wanneer de fundamentele waarde van een belegging verandert. De bipolaire stoornis van Mr. Market zegt echter niks over die fundamentele waarde, ook niet in het geval van goud.

Gelet op het enorme stimulusprogramma van de Europese Centrale Bank, de wereldwijde nulrentes, en de internationale schuldenlast die nog nooit zo hoog was, is die waarde alleen maar toegenomen, niet afgenomen. Dat betekent dat Mr. Market een fout maakt en uw profijt kan trekken uit zijn pessismisme.

Maar dat betekent niet dat de markt morgen ineens wakker wordt en dit ook erkent. En tot die tijd — een periode die we niet kunnen voorspellen — maken de koersen van Mr. Markten niks uit.